آموزش آنلاین همزمان، آموزش آنلاین غیر همزمان و آموزش آفلاین
آموزش آنلاین همزمان، آموزش آنلاین غیر همزمان، آموزش آفلاین مقایسه روش ها و نقاط ضعف و قوت آنها
مقدمه:
اگرچه از ابداع نخستین ابزارهای الکترونیکی و آغاز عصر ارتباطات مدت زمان زیادی نگذشته است اما آموزش الکترونیکی eLearning به عنوان مولود و محصول این عصر در همین مدت نسبتا کوتاه، تحولات و پیشرفت های بزرگی را تجربه کرده است. از این رو امروزه اصطلاح آموزش الکترونیکی در معنای عام خود به طیف وسیعی از ابزارها و روش ها اتلاق می شود که نقطه مشترک همه آنها استفاده از ابزار الکترونیکی نظیر گوشی تلفن هوشمند یا کامپوتر شخصی برای انتقال محتوای آموزشی چند رسانه ای (multi media) به مخاطبان است. به این معنا از انواع آموزش های مکاتبه ای مبتنی بر ایمیل، وب سایت ها و شبکه های اجتماعی که امکان اشتراک گذاری محتوای ویدیویی، صوتی و یا متن را در اختیار کاربر قرارمی دهند گرفته تا سامانه های هوشمند مدیریت یادگیری (LMS) و ابزارهای کلاس مجازی Virtual Classroom همگی به نوعی جز ابزارهای آموزش الکترونیکی محسوب می شوند.
در آموزش الکترونیکی تکیه بر استفاده از ابزارهای دیجیتال (کامپیوتر شخصی، لپ تاپ، گوشی تلفن هوشمند و …) به عنوان ترمینال های چند رسانه ای در اختیار مخاطبان و شبکه جهانی اینترنت به عنوان شاهراه ارتباطاتی بین این ترمینال ها است. گوشی همراه هوشمند یا رایانه شخصی شما با اتصال به شبکه اینترنت امکان ارسال و دریافت انواع داده های متنی، صوتی و تصویری را دارد به این ترتیب به جای حضور فیزیکی در کلاس درس می‌توان جزوه متنی، فایل صوتی یا در کامل ترین شکل ویدیوی تدریس مدرس را از طریق شبکه جهانی اینترنت یا شبکه های داده ی محلی دریافت کرد.
روش اجرای دوره های آموزش الکترونیکی بر اساس نحوه دسترسی دانش پذیران به محتوای آموزشی به سه دسته زیر تقسیم بندی می شود:
- آموزش آنلاین همزمان: در این روش مدرس و دانش پذیر از طریق شبکه جهانی اینترنت و دستگاه های شخصی متصل به اینترنت در زمان واحد در فضایی تعاملی به نام کلاس مجازی (Virtual Classroom) حضور می یابند. کلاس مجازی امکان ارتباط صوتی/تصویری بین یادگیرنده و یاددهنده را بر قرار می کند و ابزار های کمکی نظیر امکان اشتراک گذاری صفحه دسکتاپ و تخته سیاه مجازی را در محیط مرورگر بر روی رایانه شخصی یا گوشی تلفن هوشمند مخاطبان برقرار میکند. نکته کلیدی و وجه ممیزه این نوع آموزش ها ارتباط زنده بین دانش پذیر و مدرس است که از طریق شبکه اینترنت برقرار می شود.
- آموزش آنلاین غیر همزمان: در این روش فیلم های آموزشی دوره در سامانه مدیریت یادگیری (LMS) در صفحه مخصوص هر دوره یا درس بارگذاری میشود. دانش پذیران از هر مکان و در هر ساعتی از شبانه روز که مایل باشند می توانند با استفاده از شبکه جهانی اینترنت (یا شبکه داده محلی) به سامانه ال ام اس مراجعه و برای مشاهده ویدیو های آموزشی اقدام کنند. سامانه ال ام اس پخش ویدیو (و نه دانلود کامل فایل ویدیو) را مطابق در خواست کاربر انجام میدهد. این روش به نام روش غیر هماهنگ و یا خودآهنگ (Self-Paced) نیز شناخته می شود. سایر فرآیندهای لازم در یادگیری شامل پرسش و پاسخ و رفع اشکال و سنجش آموخته ها از طریق شرکت در آزمون های آنلاین در سامانه ال ام اس پشتیبانی می شود.
- آموزش آفلاین: در این روش محتوای آموزشی در قالب فایل متنی، صوتی و یا ویدیویی در اختیار مخاطب قرار میگیرد. محتوای آموزشی می تواند بر روی حامل فیزیکی نظیر دیسک نوری (CD/DVD) در اختیار دانش پذیر قرارگیرد و یا از یک پایگاه اینترنتی دانلود شود. در هر حال کاربر پس از دریافت محتوا بدون نیاز به شبکه اینترنت و یا هر نوع شبکه داده ی محلی می تواند از محتوای دریافت شده استفاده کند. توجه داشته باشید که در هر صورت این سطح از آموزش محدود به صرفا ارائه محتوای آموزشی است و مراحل تعامل، رفع اشکال و سنجش یادگرفته ها را در خود ندارد.
اکنون که با تعریف اولیه شیوه های آموزش الکترونیکی آشنا شدید، وقت آن رسیده است که مزایا و معایب هر یک از این روش ها را بهتر بشناسیم:
1- دوره آموزشی آنلاین همزمان (Synchronized):
این روش با تکیه بر ابزار کلاس مجازی (Virtual Classroom) و یا سایر سرویس های آنلاینی که برای انتقال زنده صدا و تصویر طراحی شده اند برگزار می شود و از حیث ارتباط بین دانش پذیر و مدرس شبیه ترین شیوه به آموزش های حضوری است. البته باید در نظر داشت که کلاس مجازی از کل فرآیندهای آموزشی تنها بخش تدریس را پوشش می دهد. سنجش یادگیری از طریق آزمون یا پروژه درسی به ابزارهایی فراتر از کلاس مجازی نیاز دارند که معمولا در قالب سرویس ال ام اس ارائه می شوند.
– مزایای دوره آموزشی آنلاین همزمان یا هماهنگ (Syncronized):
- ارتباط مستقیم و بدون وقفه در حین برگزاری دوره بین دانش پذیر و مدرس برقرار است.
- نظارت بر میزان مشارکت فراگیران در مباحث درسی توسط مدرس دوره در حین برگزاری کلاس مجازی قابل انجام است.
- ایجاد انگیزه و حس رقابت در قیاس با سایر روش ها بالاتر است.
– معایب دوره آموزشی آنلاین همزمان یا هماهنگ (Syncronized):
- نیاز به هماهنگی برای حضور در زمان مشخص دارد. مدرس و دانش پذیران باید تاریخ و ساعت شروع کلاس مجازی را بدانند و صرفا در بازه زمانی از پیش تعیین شده می توانند در کلاس شرکت کنند.
- تعداد نفرات حاضر در کلاس مجازی به دلیل محدودیت فنی کلاس مجازی و محدودیت هماهنگی زمان تشکیل کلاس به طور معمول بسیار کمتر از روش غیر همزمان است.
- تدریس مدرس بسته به شرایط کلاس و زمانی که صرف پرسش و پاسخ با فراگیران می شود ممکن است در اجراهای متفاوت از یک دوره ی یکسان متفاوت باشد.
- قطع لحظه ای ارتباط اینترنت مدرس یا فراگیران موجب از دست رفتن ارتباط با کلاس
2- دوره آموزش آنلاین غیر همزمان یا خود آهنگ (Self-Paced):
در این شیوه محتوای آموزشی شامل فیلم و جزوه های درسی که قبلا توسط مدرس یا گروه مدرسان دوره طراحی و آماده سازی شده است در سامانه مدیریت یادگیری (LMS) بارگذاری می شود. دانش پذیران پس از عضویت در یک دوره آنلاین اجازه مشاهده فیلم های آموزشی را پیدا می کنند. در این روش هر یک از فراگیران در وقت آزاد و مناسب خود می تواند به سامانه آموزشی مراجعه کند و حسب نیاز خود از محتوای آموزشی بهره ببرد. سایر فرایندهای یادگیری نظیر تالار پرسش و پاسخ، ماژول تمرین و تکلیف درسی و ابزار آزمون آنلاین نیز به طور معمول از طریق سامانه مدیریت یادگیری (LMS) به صورت یکپارچه در صفحه درس یا دوره در اختیار دانش پذیران قرار میگیرد:
-مزایای دوره های آموزشی غیر همزمان یا خود آهنگ (Self-Paced):
- دانش پذیر در هر ساعت از شبانه روز و از هر نقطه جغرافیایی که امکان اتصال به اینترنت را داشته باشد می‌تواند در دوره شرکت کند. به عبارت دیگر زمان و مکان استفاده از دوره کاملا آزاد و به اختیار مخاطبان گذاشته می شود. از این رو امکان برگزاری دوره های آنلاین آزاد بزرگ مقیاس (MOOC) با استفاده از این شیوه امکان پذیر است.
- با هزینه به مراتب کمتر می توان گروه بسیار بزرگتری را تحت پوشش قرار داد. هزینه اولیه تولید محتوا در تعداد بزرگ دانش پذیران
- چون محتوای آموزشی در این روش از قبل تولید و آماده سازی می شود، نظارت بر کیفیت تدریس و پوشش کامل سرفصل های آموزشی مد نظر را می توان به دقت انجام داد. به همین دلیل شیوه غیر همزمان برای ارائه شکل استاندارد و یکسان آموزش به گروه بزرگ کاربران نسبت به شیوه همزمان برتری دارد چرا که در کلاس زنده ممکن است بخشی از مطالب و سرفصل ها به علت وقت محدود کلاس یا فراموشی مدرس به طور کامل تدریس نشوند یا در تکرار های مختلف از یک دوره همزمان بسته به میزان مشارکت و سوالاتی که حین تدریس مطرح می شود و بحث های کلاسی که اتفاق می افتد، میزان و عمق نکات تدریس شده کم یا زیاد شود؛ اما در دوره های آموزشی غیر همزمان، محتوای فیلم های آموزشی قبلا تدوین و مونتاژ مناسب میشود و شکل استاندارد دوره پس از تولید برای همه دانش پذیران یکسان خواهد بود.
-معایب دوره های آموزشی غیر همزمان یا خود آهنگ (Self-Paced):
- دانش پذیر باید تا حدی قدرت برنامه ریزی فردی و خودانگیختگی برای پیگیری مطالب داشته باشد. البته سامانه های LMS مدرن، با تکیه بر ابزارهای خودکار پایش فعالیت کاربر (Activity Tracker) نقش نظارت و کنترل زنده مدرس را به صورت خودکار ایفا می‌کنند.
با ابزار Activity Tracker فرایاد آشنا شوید
- در صورت عدم استفاده از ابزارهای مناسب تعاملی و انگیزشی در سامانه جامع مدیریت یادگیری، ارتباط بین فراگیران و مدرس یا مدرسان به درستی برقرار نمی شود و انگیزه لازم برای پیگیری دوره در مخاطبان افت خواهد کرد.
3-دوره آموزشی آفلاین:
این شیوه آموزشی همانطور که در مقدمه ذکر شد ساده ترین شکل آموزش الکترونیکی محسوب می شود. در شیوه آموزش آفلاین محتوای آموزشی شامل فیلم و جزوه های درسی که قبلا توسط مدرس یا گروه مدرسان دوره طراحی و آماده سازی شده است از طریق حامل برخط نظیر پایگاه های اینترنتی، شبکه های اجتماعی یا پیام‌رسان ها، و یا از طریق حامل فیزیکی نظیر دیسک های CD یا DVD در اختیار مخاطبان قرار میگیرد. باید در نظر داشت که در آموزش آفلاین یا غیر برخط چنانکه از عنوانش پیداست ارتباط آنلاین بین دانش پذیران و برگزارکنندگان دوره برقرار نیست و به همین دلیل امکان پایش فعالیت کاربران، یا اجرای بخش تعاملی، رفع اشکال و آزمون هم در این شیوه امکانپذیر نیست.
در این نوع از آموزش تکیه اصلی بر تولید محتوا و انتشارآن قراردارد و معمولا برای انتقال مفاهیم عمومی به گروه بزرگ مخاطبان بدون نیاز به سنجش و بدون حصول اطمینان از انتقال مفاهیم آموزشی کاربرد دارد.
-مزایای دوره های آموزشی آفلاین:
- سادگی اجرا: به شرط تولید محتوای مناسب، تنها با راه اندازی یک پایگاه اینترنتی ساده برای دانلود محتوا یا حتی از آن هم ساده تر با ایجاد یک صفحه در یکی از شبکه های اجتماعی موجود که امکان دانلود محتوا را به مخاطبان بدهد می توان این شیوه را اجرا کرد.
- بدون نیاز به ارتباط اینترنت در حین آموزش: اگر مرحله دریافت محتوا، که دانش پذیر ممکن است برای دقایقی نیاز به ارتباط اینترنت داشته باشد تا یک نسخه از فایل محتوا را دانلود کند، را در نظر نگیریم نیاز به ارتباط اینترنتی برای مشاهده محتوا وجود ندارد
- آزادی انتخاب زمان و مکان مشاهده محتوا: دانش پذیر در انتخاب زمان و مکان استفاده از محتوا آزادی عمل دارد.
-معایب دوره های آموزشی آفلاین:
- عدم پایش و نظارت: در آموزش آفلاین پایش فعالیت فراگیران امکان پذیر نیست و نمی توان بر میزان مشارکت یا سطح یادگیری دانش پذیران نظارت کرد.
- عدم امکان تعامل و سنجش آموخته ها: فضای تعاملی برای طرح پرسش و بحث و گفتگو و رفع اشکالات درسی برای دانش پذیران امکان پذیر نیست.
- عدم رقابت و بی انگیزگی: به دلیل قطع ارتباط آنلاین بین دانش پذیران حس رقابت و انگیزه مشارکت در این نوع آموزش در پایین ترین سطح نسبت به دیگر روش هاست.
سامانه مدیریت یادگیری فرایاد راهکار جامع آموزش الکترونیکی:
ما با مطالعه این روش ها و با توجه به مزایا و معایب هر کدام از این شیوه ها، سامانه مدیریت یادگیری فرایاد را با ابزارها و امکانات متنوع آموزشی برای برگزاری آموزش های الکترونیکی به همه روش های فوق تجهیز کرده ایم.
آموزش آنلاین همزمان یا هماهنگ در فرایاد:
سامانه مدیریت یادگیری فرایاد علاوه با اتصال وب سرویسی به انواع سرویس های کلاس مجازی رایج در بازار کشور امکان برگزاری دوره های آموزشی همزمان را برای استفاده کنندگان از خدمات خود فراهم کرده است.
آموزش آنلاین غیر همزمان یا خودآهنگ در فرایاد:
سامانه دانش بنیان مدیریت یادگیری فرایاد مجهز به ماژول حرفه ای استریمینگ ویدیو، امکان پخش تطبیقی (Adaptive bit-rate Streaming) فیلم آموزشی با قابلیت رصد و پایش میزان مشاهده فیلم آموزشی به تفکیک کاربران را ارائه میکند. به کمک این ابزار امکان برگزاری دوره های آنلاین خودآهنگ با تعداد مخاطب بسیار زیاد که اصطلاحا موک (MOOC) نامیده می شود وجود دارد. به علاوه ابزارهای تعاملی نظیر تالار پرسش و پاسخ و ماژول تمرین یا پروژه درسی در کنار امکان برگزاری آزمون های آنلاین و صدور گواهینامه تحصیلی مجموعه کاملی از امکانات آموزشی را در یک پنل واحد به مشتریان ارائه می کند.
آموزش آفلاین در فرایاد:
سامانه آموزش الکترونیکی فرایاد به منظور حفظ حقوق مولفین و تولید کنندگان محتوای آموزشی، استریم ویدیو آموزشی را رمزنگاری و از دانلود غیر مجاز محتوا جلوگیری میکند. با این وجود دانش پذیران با استفاده از نسخه اپلیکیشن سامانه می توانند به منظور صرفه جویی در هزینه اینترنت محتوای فیلم های آموزشی را یکبار از طریق اپ آموزشی فرایاد در حافظه داخلی گوشی خود دانلود کنند و برای استفاده های بعدی بدون نیاز به خط اینترنت نسخه آفلاین محتوا را مشاهده کنند. اپ فرایاد اطلاعات مشاهده فیلم توسط کاربران را به محض برقراری ارتباط به سرور مرکزی ارسال میکند بدین ترتیب ضمن استفاده از مزایای آموزش آفلاین، امکان پایش فعالیت اربران نیز از دست نخواهد رفت.
